काठमाडौं संस्कृति

आजदेखि स्वस्थानी व्रत प्रारम्भ भयो । माघ शुल्क पूर्णिमा (एक महिना) सम्म हुने यस व्रतमा हरेक दिन स्वस्थानीको कथा सुन्ने/सुनाउने चलन छ । अहिले साँखुको शालीनदी र भक्तपुरको हनुमानघाटमा धेरै व्रतालु स्वस्थानीको व्रत बसिरहेका छन् । योसँगै देशका हिन्दू धर्मावलम्बीले घर–घरमा हरेक दिन बिहान वा बेलुका स्वस्थानी कथा वाचन गरी व्रत बस्ने चलन पनि छ । पछिल्लो समय देशभित्र मात्र नभएर, भारतदेखि अमेरिका, अस्ट्रेलियामा बस्ने नेपालीले समेत विधि अनुसार स्वस्थानीको व्रत लिने गर्छन् । स्वस्थानी कथामा विशेषतः पृथ्वी र देवको उत्पत्ति, महादेव–सतीदेवीको विवाह, सतीदेवीको अंगपतन, देवासुर संग्राम, तारकाशुरको वध, पार्वतीको जन्म र विवाह, जालन्धर, नल दमयन्ती आदिको कथा पाइन्छ । स्वस्थानीका विभिन्न पुस्तक छन्, तिनमा एक पुस्तकको अर्कोसँग नमिलेको पनि पाइन्छ । तर, सबै ग्रन्थमा नछुट्ट्याइकन रहने एउटा कथा भने गोमा ब्राह्...

जेष्ठ कृष्णपक्ष चतुर्दशीको दिन कुलदेवताको पीठमा बिशेष शक्ति साधना गरी जेष्ठ शुक्लपक्ष षष्ठीको दिन सिथिनख: पर्व मनाउने गरिन्छ । यो पर्व महादेव र पार्वती पुत्र कुमारको जन्मदिन षष्ठीको दिनमा परेको हुनाले कुमार षष्ठीको रुपमा बिशेष पूजा गरेर, सबै मिलेर भोज खाएर उत्सब मनाउन जात्रा गर्ने चलन हो । संस्कृतिबिद्हरु षष्ठीको अपभ्रंश भएर सिथि भएको भन्दछन् । त्यस्कारण षष्ठी नख:बाट सिथिनख: भएको हो भन्दछन् । नेवाः समाजमा प्रथम पूज्य भनेर दुबै गणेश र कुमार कार्तिकेयलाई मान्दछन् । गणेशजीको प्रथम पूजा कुनैपनि कार्यमा बिध्नबाधा नपरोस भनेर गरेको पाईन्छ । कुमार कार्तिकेयको प्रथम पूजा काम कार्य सफल पार्न र पूजा समेत सुचारू रुपले संचालन होस् भनेर गरिन्छ । नेवाः समाजमा कुमार कार्तिकेयको लागि आफ्नाे घरको मूल ढोकाको सामुन्ने पिखाःलखु स्थापना गरेर कुमारको वास त्यही स्थानमा होस् भनेर पूजा गर्दछन्...